Thẻ: Bí quyết vẽ sơn dầu

Vài bí quyết dùng màu của Salvador Dalí

Vài bí quyết dùng màu của Salvador Dalí

Nguyễn Đình Đăng trích dịch

từ “50 bí quyết của tay nghề ma thuật” (1948) của Salvador Dalí

Vì bạn thật may mắn khi có thể đọc cuốn sách này, trong đó không có bí quyết nào có thể được thấy viết ở bất kỳ nơi nào khác, đừng sửng sốt nếu bây giờ tôi tuyên bố với bạn – và đây là Bí quyết Số 25 – rằng hai màu đẹp nhất và có ích nhất hiện tồn tại là trắng và đen, và rằng sự cao quý đích thực trong nghệ thuật của mỗi cao thủ màu sắc phụ thuộc vào kiến thức dùng hai màu này làm nền tảng cho tác phẩm hội hoạ của bạn.(*)

(*) Hãy vào xem một trong những sưu tập ấn tượng nhất của nghệ thuật hiện đại. Nhìn tổng thể toàn phòng triển lãm lớn, tôi đã bị sốc bởi hiệu ứng bao trùm khủng khiếp của màu sắc toát lên từ tất cả những bức tranh kia. Điều này trước hết là do quan niệm gớm guốc về màu có từ trào lưu Ấn tượng, dẫn đến việc loại bỏ gần như hoàn toàn các màu đen khỏi bảng pha màu. Thành ra trong cái vẻ nhuốm tím, nhuốm lam, chen chúc, mụn rộp của tất cả những màu sắc đó, nhất là những sắc độ da thịt, mỗi màu trong chúng đều gợi lên, trước tất cả mọi thứ khác, các trạng thái khó chịu nhất của bệnh da liễu. Rõ ràng những bức tranh đó, được vẽ mà không có bất kỳ hiểu biết nào về lý tính và hóa tính của màu sắc, đã thay đổi toàn bộ ý đồ của các tác giả và có lẽ là những bức biếm họa thảm khốc nhất cho những ý đồ đó.

11022635_1555240988068129_7918486908709380404_n

Sau khi đã khổ luyện vẽ hình hoạ bằng màu nước một màu, tôi khuyên bạn dành sáu tháng để vẽ sơn dầu đơn sắc từ tượng thạch cao mà chỉ dùng hai màu trắng và hai màu đen. Liên quan tới điểm này, tôi phải dạy bạn một điều không phải bí quyết gì đối với mọi hoạ sĩ, nhưng nó sẽ lập tức trở thành bí quyết ngay sau khi được tôi nói ra. Thực vậy, điều được biết này là những phần sáng trong bức tranh của bạn liên quan tới ánh sáng phải được vẽ bằng nhiều vật chất hơn những phần tối liên quan tới bóng tối, tới mức mà những phần tối này không bao giờ có thể đủ mỏng và đủ phi vật chất, trong lúc đối với những phần sáng tôi sẽ cho phép bạn muốn phủ thêm bao nhiêu lớp cũng được, thậm chí để đạt tới độ dày đủ để được coi là “impasto” (các phần vẽ dày và đặc – ND). Được, bây giờ tôi sẽ phải nói cho các bạn biết tên của một màu độc nhất vô nhị và tôi khuyên các bạn – đây là Bí quyết Số 26 – luôn luôn trộn, không ngoại lệ, vàng Naples trong những liều lượng có thể cảm nhận được vào bất kỳ loại bóng tối nào. Đây là màu khí quyển tuyệt vời nhất. Tôi khuyên bạn dùng màu này mỗi khi bóng tối trong tranh của bạn bị không khí, thậm chí những làn gió nhẹ, xâm nhập, nếu bạn vẽ một bức phong cảnh (*).

(*) Vì kim loại có hại cho vàng Naples, bạn sẽ phải ghi nhớ điều đó và không bao giờ trộn màu này bằng dao. Nhưng sự phòng ngừa này vẫn chưa đủ vì lông bút vẽ cắm trong kim loại, có thể tiếp xúc với sơn. Cần có những chiếc bút lông đặc biệt để dùng thứ màu quý giá này, những chiếc bút mà lông được cột trong da cứng phủ varnish.[1]

Và bạn cũng phải biết rằng những màu vàng đẹp nhất có được nhờ phủ aureolin (vàng cobalt – ND) lên vàng Naples.

Như vậy tôi sẽ cho bạn sáu tháng để bạn có thể tự trải nghiệm các hiệu lực của đen và trắng. Liên quan đến điều này, đây là cái bạn phải biết. Trắng bạc [2] khô rất nhanh và che phủ rất đều, và đó là các tính chất bạn cần để dựng nền tranh. Trong khi đó trắng kẽm, tinh tế hơn, nhưng vô hạn lần sáng hơn, phải luôn được sử dụng trong những lượt phủ cuối cùng và phủ lên trên trắng bạc cho bất cứ cái gì cần lộng lẫy – một nụ cười hay một chiếc lông thiên nga. Mặt khác, các màu đen của bạn luôn khô chậm nhất trong tất cả các màu và toàn bộ công dụng của chúng là ở chỗ đó. Hãy tôn trọng tính chất này. Vì hãy biết rằng trong hội hoạ, các màu đen là những màu trong nhất, không phải về mặt vật lý mà trên phương diện độ tinh tế trong các sắc thái của chúng. Thế nên các đại cao thủ hoà sắc như Velázquez đã không ngần ngại dùng nó để vẽ những sắc độ da thịt thuần khiết một cách thanh nhã nhất và thiên đường nhất. Sắc độ của đen ngà voi là ngà rất tinh tế, và sắc độ của đen lam thì lạnh, nhuốm lam rất tinh tế. Các màu trắng của bạn cũng vậy: trắng bạc ấm, trắng kẽm giá băng.

Hòa sắc của một hoạ sĩ giỏi được dựa hoàn toàn trên cách sử dụng các sắc độ ấm và lạnh một cách nhịp nhàng và êm ái. Hãy hiểu rằng người ta biết ngay liệu bạn có phải một đại cao thủ hòa sắc hay không, và đó chính là cách chắc chắn nhất để biết, qua việc cho bạn vẽ một bức tranh chỉ với đen và trắng, trong một màu, được gọi là vẽ đơn sắc, hoặc camaïeu.

Trong khi cách vẽ đầu tiên bạn phải luyện tập là vẽ camaïeu, trước khi bạn bắt đầu làm quen với các bí ẩn khác, hãy hiểu rằng điều kiện cần cho toàn bức tranh là nó phải khô tự nhiên. Bức tranh không phải cánh cửa phải khô nhanh để người ta khỏi dính tay và quần áo vào nó. Đây là bí quyết của tôi: đừng bao giờ dùng bất cứ chất làm khô nào khi vẽ [3], bởi vì Bí quyết Số 27 là ở chỗ phẩm chất của bức tranh là nó phải khô chậm và đều.

Đối với các màu đen, bạn sẽ dùng đen ngà voi để vẽ lót, còn bạn dùng đen lam như dùng trắng kẽm, cho tiếng hát. Điều này chưa bao giờ từng được nói, và bạn có thể coi đó là Bí quyết Số 28 cho hoạ sĩ sành hòa sắc. Bởi vì bạn thậm chí có thể dùng lam đen láng một bức camaïeu vẽ bằng alla prima (vẽ ướt-trên-ướt hay vẽ trực tiếp – ND) với hai màu đen, và màu xám thu được sẽ trong mờ. Trong khi đó, nếu làm ngược lại, tức láng đen ngà voi lên trên đen lam, các màu xám của bạn sẽ bẩn và đặc sệt.

Đó là vấn đề của bạn về hòa sắc – vẽ camaïeu, và làm các sắc độ lam xuất hiện mà không cần màu lam, chỉ bằng chơi các độ đậm nhạt và uyển chuyển của vàng Naples, mà bạn sẽ dùng trong một số phần ấm nhất định của các bóng tối, và sẽ cho bạn ảo giác sáng, ấm của màu vàng trong các phần sáng của các “impasto” bằng trắng bạc. Nếu bạn có thể trở thành bậc thầy trong bài luyện tập này, bài tập không còn là vẽ kiểu camaïeu nữa – để ý nhé! – mà là vẽ kiểu Dalí, thì bạn có thể tự nói với mình rằng bạn biết vẽ!

Minh hoạ

Minh hoạ “Bí mật của hoạ sĩ sành hòa sắc” (1947) của Dalí.
Nửa trái: Vẽ lót. Dung dịch: dầu hạt thuốc phiện (poppy oil), dầu thông (essence of turpentine). Màu: trắng bạc (blanc d’argent), lam da trời (cenruleum), nâu Mars (Mars brown), vàng Naples, lam đen. Bút: bút bẹt, bút quạt.
Nửa phải: Vẽ phủ. Dung dịch: dầu lanh (dầu đọng), nhựa hổ phách (amber). Màu: trắng kẽm, vàng aureolin (vàng cobalt), đen ngà voi. Bút: bút tròn, bút đi nét.

*

Hãy nói cho chính mình rằng ngày hôm nay vẫn có màu vẽ và dầu vẽ đủ tốt để làm nên kiệt tác, và trừ khi bạn có khả năng đặc biệt đối với hóa học, hãy bận rộn với những cách thức thực tiễn và hợp lý để sử dụng chúng. Điều đó không có nghĩa nói bạn không nên làm nghiên cứu thường xuyên về đề tài này nếu bạn muốn. Nhưng hãy để cho nghiên cứu đó nằm trong khuôn khổ thí nghiệm song song với các bức tranh của bạn, mà bạn phải vẽ với hai chân đứng vững chãi trên mặt đất, sử dụng kinh nghiệm rút ra từ thất bại của các thí nghiệm của bạn hơn là từ thành công của chúng, thành công mà tôi khuyên bạn nên cách ly trước khi vội vã áp dụng với quá nhiều hứng khởi trong dòng chảy kỹ thuật hội hoạ đều đặn của bạn, nơi mà các cách thức càng chắc chắn và càng ít bất ngờ càng mang lại cho bạn nhiều phép lạ.

10425468_1555237848068443_2805023470451823281_n

Vậy nên, một mặt tôi khuyên bạn, và toàn tâm toàn ý khuyến khích bạn, hàng tuần mua mọi thứ mà sức người của bạn có thể đào bới được trong các cửa hiệu của những người bán hoạ phẩm và những người bị ám ảnh bởi các dung dịch thần diệu của hoạ sĩ cho dù chúng có hão huyền đến mấy, tới mức biến một phần xưởng hoạ của bạn thành một sào huyệt thực sự của nhà giả kim thuật. Mặt khác, tôi khuyên bạn, đồng thời lại cũng can ngăn với mức độ tương tự, rằng bạn nên sờ tới tất cả trò giả kim thuật và vật lý bệnh hoạn đó chỉ để thử và kiểm tra mọi thứ thôi, bởi có thể dung dịch mà bạn cho rằng phù hợp một cách lý tưởng để tạo nên các lớp láng phi vật chất lại té ra đúng là thứ bạn cần để làm đặc thêm về độ nhớt song đồng thời cũng làm bốc hơi luôn cái mạng nhện của một trong những con nhện quý giá của bạn! Vì thế, hãy làm một phân cách sắc gọn giữa các thí nghiệm và việc vẽ tranh của bạn. Và hãy vẽ bức tranh bằng các phương tiện đơn giản và chắc chắn nhất, hãy để cho số chai lọ đựng varnish, nhựa cây, dung môi và chất làm khô phục vụ bạn chỉ nhằm khẳng định quy luật. Như thế, xưởng của bạn phải được trang bị mọi thứ cho thí nghiệm. Nhưng trong việc vẽ tranh, tôi cấm bạn dùng các chất làm khô, bất cứ loại tinh dầu hay varnish nào, với chỉ vài ngoại lệ rất đặc biệt và quý giá mà bây giờ tôi sẽ liệt kê. Bạn không được dùng chất làm khô trong tranh của bạn trong bất cứ tình huống nào, bởi lẽ nếu bạn vẽ tốt bạn phải không bao giờ cảm thấy sự cần thiết của việc làm tranh khô nhanh hơn bình thường khi màu được trộn với dầu để khô. Phẩm cách của việc vẽ tranh không bao giờ là việc trở nên sốt ruột đợi một bức tranh khô. Ngược lại, bạn phải coi đặc quyền độc nhất này của hội hoạ sơn dầu như một sự xa xỉ vĩ đại: có thể tiếp tục tạo hình và lên bóng một cách dài dòng và không vội vàng trên sơn còn ướt, một đặc quyền mà, sau những kỷ luật sắt của đời bạn, sẽ hiện ra như Thiên Đường trước bạn. Vậy thì, hãy tống cổ sự vội vã ngu xuẩn mong tranh khô khỏi các ham muốn của bạn. Một lần nữa, bức tranh của bạn không phải là cánh cửa chặn bạn mà bạn sợ mình bị vấy bẩn khi đi qua, và tác phẩm nghệ thuật của bạn, với mục đích không gì thấp hơn là đạt tới sự bất tử, có thể chờ đợi và khô một cách chậm rãi, và phải là như thế xét từ tất cả mọi sự cần thiết. Bởi lẽ tất cả những vết nứt, vết rạn, ngả vàng hoặc đen, và thậm chí cả các tai nạn thảm khốc hơn nữa, đều bắt nguồn những sự mất cân bằng và thiếu hài hòa lý tính và hóa tính do những tác nhân xúi giục việc khô vội vã gây ra.

Trước khi mời các bạn của mình – những màu sắc – vào dự cuộc khiêu vũ trên bảng pha màu của bạn, hãy bắt đầu bằng việc lên danh sách các màu mà bạn sẽ không mời, và nhân đây, hãy nhớ câu nói dí dỏm mà ngắn gọn của bá tước De Grandsailles [4]: “Các cuộc khiêu vũ được mở cho những người không được mời.” Vậy nên, ngay lập tức, hãy biết tên các màu mà bạn phải cấm cho lên bảng pha màu của bạn bằng một cách rút phép thông công ngầm và im lặng và bởi những lý do vì sao bạn phải loại mọi màu phản trắc, mọi màu không bền, hoặc mọi màu, khi pha trộn với các màu khác, là nguyên nhân thường xuyên đưa đến kết thúc tranh chấp làm hỏng các quan hệ của một sự hài hòa đẹp giữa chúng và rốt cuộc phủ bóng lên sự lấp lánh và độ sáng trong bức tranh của bạn.

Hãy loại bitumen [5] khỏi bảng pha màu của bạn, trừ khi bạn muốn tạo ra, bằng cách trộn nó với các loại sơn cánh kiến, rạn nứt có thể sánh với hiến tượng địa chấn, bởi các vết nứt có thể bằng cách này đạt tới độ rộng vài milimet. Cũng tuyệt đối như với bitumen, bạn phải loại hoàn toàn umber nung (burnt umber). Và đó là vì sự cám dỗ của nó, tính giả dối và bội bạc của nó; cám dỗ bởi nó lôi cuốn nhờ sắc phớt lục đẹp, cái sắc phớt sẽ mất đi theo thời gian, để lại phần dư đen và bẩn; bội bạc vì màu này luôn tái xuất hiện một cách xảo trá và vô phương cứu chữa, làm đổi màu tất cả các lớp tiếp theo, bất kể chúng dày bao nhiêu; và cuối cùng, giả dối vì trên toàn bảng pha màu nó là màu khô nhanh nhất, ngay cả khi được pha thẳng với bất cứ màu nào, nó liền ảnh hưởng tức thì tới sự khô của màu đó, đến mức làm màu này đặc lại và trở nên bướng bỉnh trước mọi cố gắng siêng năng và ước ao nhất của cây bút vẽ của bạn. Hãy biết đó là Bí quyết Số 30 [6].

Sau umber nung, tôi khuyên bạn chỉ thảng hoặc mới mời lục đất (terre-verte hay đất Veronna), nếu bạn không thể thiếu nó, vì sự sang trọng nhỏ mọn và phù du gắn với sự hiện diện của nó, và nếu bạn không quyết định (như bạn cần phải làm) cắt đứt mọi quan hệ với nó, bởi bạn phải không thương tiếc tất cả các màu nào thay đổi tồi tệ theo thời gian. Bạn có thể giữ lòng trung thành cho tình bạn cũ bạn có với cái tên đẹp say đắm của Sienna nung (burnt Sienna) mà vẫn không bị quá nhiều nguy hiểm. Nó tự nhiên trong bản chất, và không thể nói là nó ngả đen, vì khi nó tối đi nó luôn ngả sang màu nâu, thành thử nó tạo ra một thứ lên nước (patina) đẹp.

Nếu, tuy thế, bạn không quan tâm tới yếu tố không thể cân đong đo đếm và, thêm nữa, không thể lường trước, dính dáng tới việc vun xới các mối quan hệ này, bạn có thể thay Sienna nung bằng màu đất Ý (Italian earth). Và tôi không nghĩ rằng bạn có nguy cơ bị mất nhiều đứng trên quan điểm cái tên. Bạn thậm chí không phải đi ra khỏi một nước [7].

Bây giờ, khi bạn đã biết những nhược điểm và sự phản bội của một số màu nhất định, và đó là điều bạn phải nhận thức, tôi sẽ dạy bạn những ưu việt của các màu mà bạn có thể trông đợi vào sự hào hiệp và lòng trung thành của chúng. Đầu tiên chiến hữu vĩ đại và trung thành của bạn, trong thất bại cũng như trong chiến thắng, sẽ là trắng bạc (blanc d’argent), bởi màu này phải tham gia, trong từng giây phút, vào mọi thứ bạn làm, đặc biệt khi bắt đầu, trong nền móng bức tranh của bạn, được gọi là lớp “vẽ lót”. Đây là bí quyết số 31. Tôi đã từng chỉ ra rằng màu này là một tay lành nghề trong việc xây dựng mọi thứ vững chắc, và, có thể nói, nó nhằm đảm bảo không chỉ độ bền mà còn cả sự hôn phối linh thiêng không thể chia cắt của các màu với nhau. Bạn sẽ dùng trắng kẽm dè xẻn thôi, thậm chí cả khi láng lên màu trắng bạc vững chắc của bạn, và như thế nó sẽ vẫn trong sạch vô song (Dalí viết bên lề: Bí quyết thêm. ND), và đây là màu mà với nó bạn sẽ đạt được những màu trắng tuyệt đối nhất trong bức tranh của bạn. Nó là con chồn bạch, là con thiên nga, là mây, là hình ảnh cực thuần khiết mà chỉ võng mạc của các hoạ sĩ mới cảm nhận được bên ngoài những tiếng than vãn và nghiến răng thiên đường và hạ giới của họ.

Bí quyết Số 32 là trong tất cả các màu đỏ màu xuất sắc nhất là đỏ Venetian (Venetian red), vì bạn không thể nào nhận được với bất cứ màu đỏ nào khác nhiều vẻ đẹp, sự huyền ảo, độ tinh vi với những sắc thái không đo đếm được đến thế. Ngoài ra, không một biến điệu (modulation) nào trong số đó có thể bị thay đổi, bởi vì độ bền và sự trung thành của màu đỏ này sẽ đứng vững trước mọi thử thách. Bạn phải yêu đỏ Venetian thật nhiều tới mức niềm say mê của bạn sẽ không còn chỗ nào cho đỏ Ấn Độ (Indian red), là màu, bất chấp giá trị độ bền và vẻ đẹp tự nhiên của nó, không cho bạn điều gì mới sau tất cả những gì đỏ Venetian đã truyền cho bạn. Đỏ Venetian là một màu đục với khả năng che phủ vô song, vì thế bạn sẽ dùng nó đặc biệt cho vẽ lót, trộn với trắng bạc để nhào nặn và xây dựng vững chắc các nền móng tranh của bạn. Trắng bạc, đỏ Venetian và đen lam [8] là ba cao thủ và là những màu chắc ăn nhất để chuẩn bị nền tảng đơn sắc cho các màu sắc vẽ da thịt của bạn.

*

Cái mà bạn phải luôn luôn ghi nhớ là nếu bạn chồng hai lớp màu cùng sắc độ lên nhau kết quả sẽ là màu mờ đục ghê sợ, đặc sệt và thiếu ánh sáng. Mặc khác, nếu lần nào bạn cũng tìm được màu tốt nhất để phủ lên nền của màu khác, cái nền đó sẽ biết ơn bạn vì khoái lạc của sự lộng lẫy trinh nguyên mà bạn đã hiến cho nó, bởi nó khiếp sợ xác thịt đã bị sự lặp lại làm trụy lạc. Ví dụ, nếu trên các sắc độ của da thịt dựa trên màu đất Venetian [8] bạn lại đi phủ một lớp màu đất Venetian mới, kết quả sẽ bẩn và thiếu sự lấp lánh. Nếu, ngược lại, trên màu đất Venetian bạn dùng Sienna nung, màu mới của bạn sẽ trở nên sạch và sáng hơn trước. Nếu bạn tiếp tục lớp màu thứ ba với vẫn màu Sienna nung, bạn lại làm bức tranh của bạn bẩn và đặc sệt, nhưng nếu bạn đi tiếp với những màu ocher (vàng đất), bạn sẽ ngạc nhiên thấy bức tranh của bạn bừng sáng ngay lập tức với một sự rực rỡ mới được thêm vào. Bây giờ bạn đã biết rằng nếu vẽ phủ lên vẫn bằng những màu ocher bạn sẽ phá hủy sự trong trẻo mà bạn vừa từng bước đạt được. Vì thế hãy phủ lên trên đó một lớp cadmium nhạt, và tôi hứa với bạn rằng, nếu ở lớp phủ tiếp theo bằng màu vàng barium mà bạn không nhìn thấy vàng ròng tỏa sáng dưới đầu bút lông của bạn thì điều đó có nghĩa là bất kể bạn làm gì, dứt khoát bạn không thể nào có khả năng rút ra bài học của bí quyết số 43 – tức là bạn sẽ không bao giờ thành công trong việc chế ra vàng trong hội hoạ. Và, hoạ sĩ ơi, tôi khuyên bạn trên mọi quan điểm rằng thà giàu còn hơn nghèo, trong vàng của các dầu mật của ánh sáng và của tiết diện vàng, cả hai đều có những tỉ lệ siêu phàm, một là trong độ nhớt của vật chất, và cái kia là trong hình học của tinh thần. Đúng! Tôi sẽ cho phép bạn dùng trong liều lượng nhỏ sự hòa nhập tối cao giữa các hạt màu của ánh sáng trần gian với nhựa thông Venice (Venetian turpentine), nhưng bạn phải hòa nó với các “dầu linh thiêng” của mình chỉ tại thời điểm cuối cuộc đời bức tranh của bạn, tức khoảnh khắc khi nó chuẩn bị đi vào bất tử.

Dịch xong ngày 2.03.2105
Minh hoạ của Salvador Dalí từ bản gốc cuốn sách
Chú giải của người dịch

Chú giải:

[1] Vàng Naples là hợp chất antimonate chì (II) Pb(SbO3)2/Pb3(Sb3O4)2, vì thế còn có tên tiếng Pháp là jaune d’antimoine (vàng ăng-ti-moan). Bột vàng antimony được dùng bắt đầu từ khoảng 3500 năm trước và được tổng hợp nhân tạo từ khoảng t.k. XVI. Vào năm 1631 màu vàng tương tự được tìm thấy trong khoáng chất từ nham thạch núi lửa Vesuvius tại Naples (Ý), vì thế mà thành tên. Ngày nay, vì antimonate chì độc, chỉ còn rất ít nhà sản xuất chế vàng Naples “xịn”, ví dụ Michael Harding. Hầu hết vàng Naples trên thị trường là mô phỏng, không bị bẩn khi tiếp xúc với kim loại. (Trích từ Nguyễn Đình Đăng, “Màu sơn dầu”). Do cách gọi trong tiếng Pháp, vàng Naples đôi khi bị nhầm với vàng antimony hay vàng Merimée, là hợp chất của antimony oxid chì và chloride oxide chì, do Jean François Léonor Mérimée (1757 – 1836) tìm ra năm 1830 theo công thức cổ Venice. Salvador Dalí khuyên nên loại vàng antimony hay vàng Merimée khỏi bảng màu.

[2] Silver white, tức trắng chì (lead white hay flake white, PW1). Xem mục 1 trong bài “Màu trắng của sơn dầu”.

[3] Siccative hay drier.

[4] Nhân vật chính trong tiểu thuyết “Những bộ mặt được che giấu” (1944) của Salvador Dalí.

[5] Bitumen là tên chung cho các chất do các chuỗi cao phân tử hydrocarbons tạo thành, xuất hiện trong tự nhiên hoặc thu được như sản phẩm chưng cất dầu mỏ. Nhựa đường và hắc ín là hai loại bitumen. Các bậc thầy cổ điển chế màu đen bitumen bằng cách đun chảy nhựa đường trong dầu thông, sau đó hòa dung dịch này với dầu khô, sáp ong và nhựa thông Venice (Venetian turpnetine). Một cách nữa là nung nhựa đường thành xỉ, sau đó tán thành bột rồi đem nghiền với dầu khô, như dầu lanh đun.

[6] Umber là màu khô nhanh nhất trong các màu đất, vì thế thường được các hoạ sĩ, đặc biệt là vào thời Baroque như Caravaggio, Rembrandt, và Vermeer dùng để vẽ lót hoặc láng. Vì umber có độ chịu sáng và độ nhuộm cao, dùng umber quá nhiều khi vẽ lót sẽ làm tranh tối dần khi các màu như trắng chì trở nên trong hơn theo thời gian, khiến sắc tối của umber lót bên dưới lộ ra. Cũng vậy khi dùng umber để láng. Đó là một trong những lí do khiến bức “Mona Lisa” của Leonardo da Vinci ngày nay hầu như chỉ còn sắc nâu. Cũng vì vậy mà Salvador Dalí khuyên không nên dùng umber. Song đó lại là một trong các lời khuyên cực đoan của Dalí. (Trích từ Nguyễn Đình Đăng, “Màu sơn dầu”).

[7] Nâu Sienna vốn được làm từ đất xứ Siena vào thời Phục Hưng, thuộc Cộng hòa Siena tồn tại từ t.k. XI tới XV tại vùng Tuscany nước Ý.

[8] Có lẽ Dalí nhầm với đen ngà voi mà ở phần trước ông khuyên nên dùng cho vẽ lót, còn đen lam chỉ nên được dùng để láng.

[9] Tức đỏ Venetian.

______________

© Nguyễn Đình Đăng, 2015 – Người dịch giữ bản quyền bản dịch tiếng Việt. Bạn đọc có thể lưu giữ bản dịch này để sử dụng cho cá nhân mình và chia sẻ miễn phí trên internet. Mọi hình thức sử dụng khác như in ấn, sao chép lại bản dịch này, dù là một phần hay toàn bộ, để phát hành trong các ấn phẩm như sách, báo chí, luận văn, hay nhằm mục đích thương mại (kể cả tại các trang thư viện điện tử trên internet mà để đọc được hay tải xuống người đọc phải trả tiền để mở tài khoản) v.v. đều vi phạm bản quyền nếu không nhận được sự đồng ý bằng văn bản của người dịch.

Salvador Dalí: Bí quyết hoạ sĩ phải trần truồng vẽ và bí quyết của thiên thần